انگ یا داغ ننگ  (Stigma)اصطلاحی است که یونانی­ ها، برای اشاره به علائم بدنی ایجاد شده حاصل از سوزاندن و یا بریدگی برروی پوست افراد مجرم به کار می بردند. اما امروزه منظور از انگ، رسوایی و ننگ حاصل از داشتن خصوصیاتی متفاوت از دیگران است.
باورها، اعتقادات و نگرش های متفاوت افراد، گاهی منجر به اشکال مختلفی از انگ و تبعیض در برابر یک گروه با اعتقادات متفاوت می­ شود. یکی از گروه ­هایی که خیلی زیاد با پدیده انگ روبرو می شوند، افراد مبتلا به اچ ­آی­ وی هستند. به دلیل این­که انتقال اچ­ آی­ وی با استفاده از مواد مخدر و یا رفتار جنسی پرخطر مرتبط است، به همین علت در نظر خیلی از افراد، این بیماری ترسناک بوده و صرفا متعلق به گروه خاصی از افراد مثلا مردان همجنس ­گرا، مصرف­ کنندگان مواد مخدر و افراد با رابطه جنسی متعدد و خارج از چارچوب خانواده تصور می­ شود. همین موضوع باعث شده که مردم تصور کنند با دورماندن از افراد اچ ­آی­ وی مثبت می­ توانند از خطر ابتلا به بیماری در امان بمانند بعلاوه بعضی افراد، ابتلا به ایدز را نتیجه بی­ مسئولیتی افراد و گناهان آنها می­ دانند و به مبتلایان به این بیماری، بعنوان افرادی که نیازمند کمک و یاری هستند نگاه نمی­ کنند. متاسفانه این تصورات، که باعث تشدید انگ و درنتیجه تبعیض نسبت به افراد اچ ­آی­ وی مثبت می­ شود، گاهی در کارکنان بهداشتی نیز دیده می­ شود. معمولا انگ نسبت به زنان مبتلا، بیشتر از مردان مبتلاست.
به همین دلایل است که کارشناسان معتقدند، ایدز تنها یک مشکل پزشکی نیست، بلکه یک مشکل اجتماعی و فرهنگی هم هست. در بسیاری از فرهنگ­ ها این بیماری تابو تلقی می­ شود و باهاله­ ای از شرم و ممنوعیت­ های اخلاقی و فرهنگی همراه است. این نوع نگاه به بیماری، باعث می­ شود افراد مبتلا بیماری خود را پنهان کرده و تمایلی به مراجعه به پزشک برای درمان نداشته و یا پایبند به ادامه درمان نباشند، در نتیجه بیماری روز به روز در جامعه گسترش بیشتری پیدا می ­کند.
به علت پیش­ داوری و ترس از سرایت بیماری، این بیماران در مورد انتخاب مسکن، شغل، دریافت مراقبت­ های بهداشتی و حمایت عمومی مورد تبعیض قرار می­ گیرند. انگ ناشی از ابتلا به اچ ­آی­ وی/ایدز باعث نابرابری و تبعیض نسبت به افراد مبتلا و محرومیت آنها از حقوق اجتماعی شان می­ شود. رفتارهای نامناسب و تحقیرآمیز موجب انزوای مبتلایان شده و گاه حتی فرصت آموزش را از کودکان اچ ­آی­ وی مثبت می ­گیرد. بنابراین افراد اچ ­آی­ وی مثبت، علاوه برنگرانی و اضطراب مربوط به سرانجام بیماریشان، به خاطر احتمال طرد و تنها ماندن، از دست دادن شغل، مدرسه، خانواده و ... دچار نگرانی و وحشتی مضاعف می­ شوند.
پیامدهای انگ و تبعیض:

• طرد شدن فرد اچ ­آی­ وی مثبت از خانواده و جامعه
• در مواردی طرد خانواده فرد اچ ­آی­ وی مثبت از سوی بستگان و آشنایان
• محدودیت در برقرای معاشرت و فعالیت­ های اجتماعی
• نپذیرفتن کودکان اچ ­آی­ وی مثبت در مدرسه
• محدودیت در اشتغال و یا اخراج شدن از محیط کار
• تبعیض و برخورد بد مردم با افراد اچ ­آی­ وی مثبت و حتی با خانواده­ های آنها
• عدم بهره ­مندی مبتلایان از خدمات درمانی به دلیل ترس پزشکان یا کادر درمان در ارائه خدمات به آنان
• محدودیت در ازدواج و در مواردی از هم­گیسختگی زندگی مشترک
• ایجاد عوارض روحی روانی مثل احساس خجالت، شرمندگی و اندوه از ابتلا به بیماری، ناامیدی، اضطراب و افسردگی به علت ترس از برملا شدن وضعیت بیماری
• محدودیت در داشتن زندگی معمولی و حفظ گمنامی در زندگی
• دریافت کمتر حمایت ­های اجتماعی درمقایسه با سایر بیماری های مزمن

تاثیر انگ بر همه گیری اچ­ آی­ وی/ایدز
انگ نسبت به مبتلایان به اچ ­آی­ وی، باعث می­ شود افراد از پیگیری و انجام آزمایش برای مشخص شدن وضعیت خود اجتناب کنند. همچنین بسیاری از افرادی که می­ دانند اچ ­آی­ وی مثبت هستند، برای دریافت خدمات درمانی مراجعه نکرده و وضعیت ابتلای خود را تاجایی که مقدور است مخفی نگه می­ دارند. در چنین شرایطی، افراد مبتلا ممکن است به دلیل ناآگاهی و ترس، به رفتارهای پرخطر خود از جمله رفتارهای جنسی محافظت نشده و بدون کاندوم ادامه دهند که می ­تواند باعث گسترش بیشتر بیماری در جامعه شود. بنابراین یکی از مهم­ترین اقدامات برای پیشگیری از گسترش بیماری، کاهش میزان انگ نسبت به افراد مبتلا درجامعه است تا این افراد بتوانند بدون نگرانی به مراکز مشاوره بیماری­های رفتاری مراجعه کرده و آزمایش دهند. همچنین در صورت مراجعه به مراکز درمانی مثل بیمارستان و دندانپزشکی و ... بدون ترس از تبعیض در بهره ­مندی از خدمات، وضعیت ابتلای خود را اعلام کنند.
چگونه می توانیم انگ را کاهش دهیم؟
انگ و تبعیض، پیامد ناآگاهی مردم و شناخت نادرست آنان از بیماری است. با وجود تلاش­ های فراوان برای افزایش آگاهی مردم در مورد راه های انتقال و پیشگیری از بیماری، هنوز بسیاری از افرد جامعه در مورد بیماری باورهای نادرستی دارند که بر نگرش آنها نسبت به مبتلایان تاثیر می­ گذارد. مثلا برخی، هنوز هم دست­ دادن و روبوسی­ کردن و یا استفاده از استخر را راه انتقال این بیماری می ­دانند! پس اولین گام آن است که دانش خود را نسبت به اچ ­آی­ وی/ ایدز افزایش دهیم.
انگ و تبعیض، یکی از عوامل مهم و تاثیرگذار در همه­ گیری ایدز است که برای کاهش آن، مداخلات و راهکارهایی در حیطه­ های مختلف از جمله حیطه ­های ملی، اجتماعی، خانوادگی، آموزشی و بهداشتی درمانی ضروری بنظر می­رسد.
تدوین و تصویب قوانین و حقوق اجتماعی برای افرادی که با اچ ­آی­ وی زندگی می ­کنند و جلوگیری از محروم شدن آنها از حقوق عمومی و تامین امنیت شغلی و اجتماعی این افراد، از جمله راهکارهای کاهش تبعیض علیه آنان است.
همچنین آموزش، افزایش آگاهی و دانش افراد در خصوص ماهیت بیماری و راه­ های انتقال و پیشگیری، مراقبت و درمان این افراد و ادعام برنامه های پیشگیری از انتقال اچ ­آی­ وی ازمادر به کودک و برنامه ­های کاهش آسیب در برنامه های بهداشتی، از دیگر مداخلات موثر در کاهش انگ و تبعیض خواهد بود. بی شک در این راه، علاوه بر افزایش آگاهی عمومی مردم، مشارکت همه سازمان­ها و گروه­ها ضروری است.

تنظیم:سارا نعیمی
تهیه شده در: گروه آموزش و ارتقای سلامت معاونت اجتماعی دانشگاه علوم پزشکی تهران
منبع: بسته اطلاعاتی اچ آی وی / ایدز (1): انگ و تبعیض نسبت به مبتلایان به اچ ­آی­ وی-ایدز/ وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی/ دفتر آموزش و ارتقای سلامت و مرکز مدیریت بیماریهای واگیر